ضرورت مشورت گرفتن از جوانان در کلام امیرالمؤمنین(ع)

امیرالمؤمنین(ع) می‌فرمایند: اگر نیاز پیدا کردید به مشورت بهتر است ابتدا از جوانان مشورت بگیرید، سپس از میانسالان و در نهایت از کهنسالان. در نهایت آرای آنها را جمع و بهترین را سنجیده و انتخاب کنید.

 حجت‌‌الاسلام حمید مشهدی آقایی در ادامه سلسله مباحث «تربیت اسلامی در آیینه روایات» که در مجموعه فرهنگی شهدای انقلاب اسلامی «سرچشمه» برگزار شد، گفت: در جلسات  گذشته روایت «اَلوَلَدُ سَیِّدٌ سَبعَ سِنینَ وَ عَبدٌ سَبعَ سِنینَ و وَزیرٌ سَبعَ سِنینَ» از رسول اکرم(ص) در خصوص تربیت نقل شد، که به بررسی مراحل مختلف آن پرداختیم.

وی عنوان کرد: در این روایت پیامبر اکرم(ص) تربیت فرزندان را به سه دوره هفت سال تقسیم بندی فرمودند. دوره اول از ابتدای تولد تا هفت سالگی است که آن را آقا و سید نامیدند، دوره دوم از هفت سالگی تا 14 سالگی است که او را بنده و غلام خطاب کردند و مرحله آخر از 14 سالگی تا 21 سالگی است که او را وزیر نامیدند. در جلسات گذشته به دو دوره این روایت پرداخته و نکات مهم آن را عنوان کردیم. در این جلسه قصد داریم نکات مهم در قسمت سوم را عنوان و بررسی کنیم.

وی اظهار داشت: روایت مطرح شده در خصوص مراحل تربیت و اهمیت زمان در تربیت بوده و قاعده کلی را در این اصل بیان می‌کند. بخش سوم روایت در خصوص هفت سال سوم زندگی فرزندمان است. مرحله‌ای که او را به مانند یک وزیر در کنار خود  تصور کنیم. در روایات مختلف، این دوره به اشکال مختلف بیان شده است. امام صادق(ع) می‌فرمایند: در هفت سال سوم زندگی فرزندانتان به آنها حلال و حرام را بیاموزید. امیرالمومنین(ع) نیز فرمودند: باید فرزندانتان را در این دوره به کار بگیرید، باید از آنها کار خواسته شود و در جایی دیگر امام صادق(ع) فرمودند: در این مرحله فرزندان را ملازم خود قرار دهید. امام والدین را صاحب تجربه دانسته و خواسته که فرزند را در این دوره کنار خود حفظ کنند تا از تجربیات شما در زندگی درس آموخته و استفاده کند. در روایات متعدد از عبارات استخدام، ملازم، تعلیم حلال و حرام و وزارت استفاده شده که باید در این دوره در تربیت فرزند از آنها استفاده شود.

معاون فرهنگی مرکز رسیدگی به امور مساجد ادامه داد:  این دوره را دوره جوانی می‌نامند. البته ما دو دوره جوانی داریم. دوره اول از 14 تا 21 سال و دوره دوم از 21 تا 29 سال است. امام صادق(ع) می‌فرمایند: انسان از سی سال که بیشتر شد میانسال است و در چهل سالگی شیخ». در کشور ما از زمان بلوغ تا 30 سالگی را دوره جوانی می‌نامند. اما در تربیت اسلامی ابتدای این دوره را دوره جوانی می‌نامند. ما در این دوره از جوان بسیار انتظار و توقع داریم. امیرالمومنین(ع) فرمودند: جوانان را امر کنید به بحث و جدال. حضرت کسانی که در سن میانسالی هستند را به تفکر و بالاتر از آن را به سکوت دعوت کرده‌اند. باید دانست در این دوره باید جوان به آموختن علم و مهارت‌های عملی بپردازد و در امر آموزش کوشا باشد. امام صادق(ع) فرمودند: دوست دارم جوانان را یا در حال آموزش و یا در حال آموزش دادن ببینم. اگر غیر از این دو حالت باشد کوتاهی کرده و گناه کرده‌اند و اگر گناه مرتکب شوند اهل جهنم خواهند شد. 

مشهدی آقایی تصریح کرد: دل جوان مانند زمین آماده و مستعد است. در این دوره قلبشان رقیق‌تر، سرعت آنها به سمت خیر بیشتر و ذهنشان تیزتر است. امیرالمؤمنین(ع) می‌فرمایند: اگر نیاز پیدا کردید به مشورت ابتدا از جوانان آغاز کنید. آنها ذهنشان تیزتر است، بهتر است ابتدا از جوانان مشورت بگیریم سپس از میانسالان و در نهایت از کهنسالان. در نهایت آراء آنها را جمع و بهترین را سنجیده و انتخاب کنید. در این دوره به جوان وزیر گفته می‌شود در واقع وزیر کسی است که رأی آن مسموع و قابل استفاده است. نباید او را از خود دور کنیم. نظر او را در امور مختلف باید جویا شویم. وزیر استقلال عمل نداشته و فقط نظرش را می‌گوید. در خصوص نظریات وزیر تنها امیر است که تصمیم می‌گیرد. قلب پاک و ذهن فعال از خصوصیات یک وزیر و مشاور خوب است که یک جوان دارای آن  است. جوان در این دوره توقع بی‌احترامی و پرخاشگری از سوی والدین را ندارد.

این پژوهشگر دینی در بخش پایانی سخنان خود در خصوص محورهای اصلی این دوره گفت: چند نکته مهم در این دوره مطرح است. ابتدا اینکه فرزند در دوره جوانی که دوره حرارت اوست، فرمانبرداریش چگونه است؟ وزیر مطیع و تابع بی‌چون و چرای حاکم است. او باید حرفش را بزند و امیر گوش کند، باید مستقلاً نظرش را بیان کند ولی مستقلاً عمل نکند. جوان در این دوره در استقلال و اغنا واقع شده است. نکته دوم در خصوص تقاضاهایی که در این دوره دارد است. خواسته‌های آنها در این دوره رشد کرده و این تقاضاها نسبت به دوره‌های قبل قویتر و جدی‌تر و همراه با بیان است.

وی ادامه داد: ما در ابتدا حق نداریم نظر او را رد کنیم. اگر فرزند جوان شما آمد تا صحبتی کند به او گوش دهید، ولی اگر نیامد خود از او بخواهید تا این کار را انجام دهد. باید با جوان مباحثه کرد و هرگز با او مناظره نکرد. اگر خواسته‌ای داشت که انجامش در توان شما نبود با او مخالفت کنید و او را وادار به تمکین کنید. ولی در نهایت چیزی شبیه به خواسته او را برایش اجابت کنید تا تمکین کردن برایش بی‌اجر نمانده و تشویق به این کار شود.