دعایی که نایب امام زمان(عج) آن را زمزمه می‌کرد/ گره‌گشایی با قرائت دعای «افتتاح»

معاون پژوهشکده علوم و معارف حدیث گفت: از محورهای دعای افتتاح، اعتقاد به گره گشایی حضرت حق در کارهای ناشدنی است این به طور طبیعی اتفاق نمی‌افتد، ما معتقدیم خداوند می‌تواند در اوج وحشت به ما امنیت ببخشد و در اوج ذلت ما را عزیز کند.

 دعا و نیایش یکی از موارد بسیار مهمی است که در همه ادیان به ویژه اسلام وجود داشته و سرلوحه برنامه‌های عبادی شیعیان بوده است. دعا و نیایش، زیباترین شیوه‌ای است که پیوند انسان را با ذات پاک خداوند متعال برقرار می‌کند و موجب پرواز روح به سوی ملکوت می‌شود.

حضرت رسول(ص) در این خصوص می‌فرمایند:

أفْضَلُ العبادهِ الدُّعاءُ: فَإِذا أذِنَ اللهُ لِلْعَبْدِ فِی الدُّعاءِ فَتَحَ لَهُ بابَ الرَّحْمَةِ، اِنَّهُ لَنْ یَهْلِکَ مَعَ الدُّعاءِ أَحَدٌ؛ دعا، برترین عبادت است. هرگاه خداوند به بنده اذن (و توفیق) دعا دهد، درِ رحمت را به روی او گشوده است. بی گمان هیچ کس با دعا کردن هلاک نمی‌شود.

دعا در لغت به معنای طلب، درخواست و تقاضاست و در اصطلاح به اظهار نیاز و خواهش بندگان به درگاه خدای قادر متعال گفته می‌شود. برای پی بردن به ارزش و اهمیت دعا در دین مبین اسلام می‌توان به سیره و توصیه‌های ائمه اطهار(ع) توجه کرد لذا این تأکید بسیار زیاد، نشانگر جایگاه ویژه دعا در اسلام است تا جایی که از امام باقر(ع) روایت شده است: «ما مِنْ شَیْءٍ أَفْضَلُ عِنْدَاللهِ عَزَّوَجَلَّ مِنْ أَنْ یُسْأَلَ وَ یُطْلَبَ مِمّا عِنْدَهُ»؛ نزد خدا هیچ چیز بهتر از این نیست که از او سؤال شود و از آنچه نزد اوست درخواست شود. همچنین پیامبر اکرم(ص) دعا را مغز عبادت معرفی کرده‌اند.

یکی از دعاهایی که در اعمال مشترک هر شب از ماه مبارک رمضان وارد شده است قرائت دعای «افتتاح» است به دلیل برخورداری این دعا از مضامین والا و فرازهایی ناب در خصوص دعا برای ظهور حضزت مهدی(عج) بر آن شدیم تا گفت‌وگویی را با حجت‌الاسلام احمد غلامعلی عضو هیأت علمی دانشگاه قرآن و حدیث داشته باشیم تا در لیالی باقی مانده از این ماه بزرگ، با آگاهی و توجه بیشتری دعای افتتاح را زمزمه کنیم.

* دعایی که نایب امام زمان(عج) آن را زمزمه می‌کرد

حجت‌الاسلام غلامعلی با اشاره به محورهای «دعای افتتاح» گفت: دعای افتتاح به لحاظ متنی، کوتاه وبلندی از دعاهایی نسبتاً متوسط است که نه خیلی بلند است و نه آنچنان کوتاه  امامضامین والایی دارد. دعای افتتاح در چندین کتاب کهن ما آمده است از جمله کتاب تهذیب الاحکام شیخ طوسی، مصباح المتهجد شیخ طوسی و در کتاب اقبال الأعمال سید بن طاوس.

وی عنوان کرد: ماجرا به این صورت است که «ابن نصر» یکی از بستگان محمد بن عثمان نائب دوم امام زمان(عج) از ایشان می‌خواهد دعاهایی را که می‌خواند و اهتمام زیادی به آنها دارد به ویژه ادعیه ماه مبارک رمضان و از آن جمله دعای افتتاح را در اختیار او هم قرار دهد محمدبن عثمان نیز دفترچه‌ای را که ادعیه‌های بسیاری در آن وجود داشت را به وی داد. از این رو دعای افتتاح از شخص معصوم(ع) صادر نشده است و اینطور نیست که ما یقیناً بگوییم دعای افتتاح را به طور مثال امام علی(ع)، امام صادق یا امام زمان خوانده باشند بنابراین از این جهت که از ناحیه یکی از نواب حضرت آمده است و مورد تأیید حضرت هم باشد چندان بعید نیست اما نمی‌توان گفت که صددرصد هم مورد اعتماد هست.

وی با بیان اینکه دعای افتتاح علاوه بر تعلیم شیوه دعا کردن مهمترین درخواست‌های ما را از خداوند طلب می‌کند، اظهار داشت: نکته مهمی که در این دعا وجود دارد درخواست‌هایی است که اگر آنها اجابت شود سایر نیازهای ما نیز برطرف خواهد شد به عبارت دیگر دعای افتتاح، شاه کلید تمام مشکلات ماست و به صراحت در آن می‌خوانیم که اگر ولی معصوم در جامعه حضور داشته باشد مشکلات روحی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی ما به محوریت امام معصوم برطرف می‌شود و این روح کلی دعای افتتاح است.

* سپاس‌های فراوان متناسب با درخواست ما در دعای افتتاح رقم می‌خورد

این استاد دانشگاه تصریح کرد: به طور کلی می‌توان 12 محور برای مضامین دعای افتتاح برشمرد، یک محور آن حمد و ثنای الهی است که این حمد و ثنا همراه با یقین، کارساز است یقین دارم که خداوند مهربان‌ترین است و یقین دارم که در مقام مجازات، سخت‌ترین است این یقین که دائماً حال بیم و امید را به انسان تزریق می‌کند نکته مهمی است که در دعای افتتاح می‌توان آن را مشاهده کرد.

وی ادامه داد: محور دوم اینکه ما درخواست‌هایی داریم و می‌گوییم چون خداوند اجازه داده است ما این درخواست‌ها را مطرح می‌کنیم با اجازه خداوند این درخواست‌ها را عنوان می‌کنیم «أَذِنْتَ لِی فِی دُعَائِکَ وَ مَسْأَلَتِکَ». این فراز اشاره دارد به آن آیه قرآن که می فرماید: «ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ»؛ بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را. محور دیگری که در اینجا بسیار زیبا بیان شده، شمردن نعمت‌ها است آنجا که می‌گوید: «فَکَمْ یَا إِلَهِی مِنْ کُرْبَةٍ قَدْ فَرَّجْتَهَا وَ هُمُومٍ قَدْ کَشَفْتَهَا» به ما می‌آموزد هر زمانی که می‌خواهیم دعا کنیم حتماً ابتدا نعمت‌های الهی را بشماریم بنابراین درخواست اجابت و گذشت و .. را از خداوند می‌خواهیم چرا چون می‌دانیم که خداوند بسیاری از گرفتاری‌های ما را بر طرف کرده است.

غلامعلی گفت: مطلب دیگری که در سراسر دعای افتتاح به چشم می‌خورد سپاس‌های فراوان متناسب با درخواست ما است یعنی وقتی ما می‌خواهیم مقابل دشمن باشیم در آنجا حمدی را عنوان می‌کند که ما بتوانیم علیه دشمن استفاده کنیم. اصرار بر مغفرت، پنجمین محور این دعا است در فقرات مختلف دعای افتتاح ما از خداوند می‌خواهیم که ما را ببخشد این اصرارها چه در غالب حمدها و چه در غالب بخشش گناهان و یا اجابت یک خواسته، این است که ما بتوانیم در ماه مبارک رمضان کاملاً پاک شده و اگر برای انسان مغفرت حاصل شود یقین بدانید که دعاهایتان به اجابت نزدیک است.

وی ابراز داشت: همچنین در دعای افتتاح نوعی ناز کردن نهفته است کأنه در این دعا به ما یاد داده‌اند که انسان می‌تواند آنقدر لطیف با خداوند صحبت کند و به اینجا برسد که «مُدِلا عَلَیْکَ فِیمَا قَصَدْتُ فِیهِ» خدایا من اصلاً برای تو یک حالت ناز دارم، که بر حالت نزدیک بنده به خداوند دلالت دارد. درک حکمت‌های الهی از جمله دیگر محورهای این دعای شریف است آن محورهایی که به ما یاد می‌دهد و عبارت « فَإنْ أبْطَأ عَنّی» دارد که اگر خدا بعضی چیزها را به من ندادی من قبول دارم و می دانم که به دلیل کمبود من است و این موضوع نیز یکی از محورهای مهم دعای افتتاح به شمار می‌رود که اگر انسان دعا می‌کند اما بعضی چیزها به او نمی‌رسد اگر حکمتش را بداند تحمل آن برایش آسان‌تر خواهد بود.

* اعتقاد به گره‌گشایی حضرت حق در کارهای ناشدنی با دعای افتتاح

این استاد دانشگاه عنوان کرد: اعتقاد به گره گشایی حضرت حق در کارهای ناشدنی از دیگر محورهای این دعای شریف است، «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یُؤْمِنُ الْخَائِفِینَ وَ یُنَجِّی [یُنْجِی‏] الصَّالِحِینَ [الصَّادِقِینَ‏] وَ یَرْفَعُ الْمُسْتَضْعَفِینَ»؛ اینها به طور طبیعی اتفاق نمی‌افتد کسانی که در عراق، سوریه وحشت کرده و می‌ترسند و از خداوند نعمت امنیت را می‌خواهند ما در اینجا معتقدیم که خداوند می‌تواند در اوج وحشت به ما امنیت ببخشد و در اوج ذلت ما را عزیز کند.

وی محور نهم دعای افتتاح را نام بردن از ائمه برشمرد و یادآور شد: در این دعا ما با همه ائمه اطهار علیهم‌السلام به پیشگاه خداوند می رویم و در واقع ما شفیعانی را با خود می‌آوریم که همگی در درگاه الهی آبرو دارند و می‌توانند مشکل ما را حل کنند. محور دهم که از جمله مهورهای مهم این دعای شریف محسوب می‌شود محوریت حضرت حجت(ع) در همه امور است و از آنجایی آغاز می شود که ما اسم حضرت را بر زبان جاری می‌کنیم، می‌گوییم: «اللّـهُمَّ اَعِزَّهُ وَاَعْزِزْ بِهِ، وَانْصُرْهُ وَانْتَصِرْ بِهِ، وَانْصُرْهُ نَصْراً عَزیزاً، وَاْفتَحْ لَهُ فَتْحاً یسیراً» بنابراین محوریت حضرت حجت(عج) یعنی خداوند متعال عزت الهی را به حضرت بدهد و عزت ما به محوریت عزت امام زمانمان باشد،‌ ما در این فراز از دعای افتتاح می‌خوانیم: نصرت الهی را به امام زمانمان بده و ما را به واسطه حضرت مهدی(عج) یاری کن، فتح را به او بده و ما را به واسطه ایشان پیروز گردان.

غلامعلی گفت: محور یازدهم به نوع درخواست ما برای حضور و کمک به حضرت ولی عصر(عج) است که در اینجا می‌گوییم: «اَللّهُمَّ اِنّا نَرْغَبُ اِلَیْکَ فى دَوْلَةٍ کَریمَةٍ : تُعِزُّ بِهَا الاِْسْلامَ وَاَهْلَهُ ، وَتُذِلُّ بِهَا النِّفاقَ وَاَهْلَهُ»  واژه نرغب، حالت اشتیاق ما رانشان می‌دهد و با قرائت آن شوق و اشتیاق خویش را برای حضور در دولت کریمه حضرت مهدی(عج) بیان می کنیم که با عبارات زیبایی بیان می‌شود.

* شکایت از خدا خوب نیست اما شکایت بردن نزد خدا نیکوست

وی خاطرنشان کرد: آخرین محور مبنی براینکه اصل همه امور در زمان حضرت مهدی(عج) به وقوع خواهد پیوست بیانگر چند نکته است: نخست آنکه در دوران حکومت جهانی حضرت، علم و عمل توأم با هم است بدین معنا که یک فرد نمی‌تواند فقط عالم باشد و یا اینکه فقط اهل علم باشد «الْلّهُمَّ ما عَرَّفْتَنا مِن الْحَقِّ فَحَمِّلْناهُ، وَما قَصُرْنا عَنْهُ فَبَلِّغْناهُ» خدایا ما گاهی اوقات، شناخت داریم اما حال کار کردن نداریم تو ما را به آنها وادار کن و هر جا که ما کوتاهی کردیم و نتوانستیم به آن شناخت دست بیابیم تو آن را به ما برسان.

در این محور است که فراهم آمدن واقعی پس از پراکندگی بامحوریت امام زمان(عج) است؛ «الْلّهُمَّ الْمُمْ بِهِ شَعَثَنا، وَاشْعَبْ بِهِ صَدْعَنا، وَارْتُقْ بِهِ فَتْقَنا، وَکثِّرْ بِهِ قِلَّتَنا». پیوستن بعد از گسستن است به طور طبیعی مذهب‌ها، فرقه ها، شهرها، علایق و ... ما را از یکدیگر گسسته است ظهور امام زمان(عج) ما را به هم می‌پیوندد، همه ما در غفلت هستیم حضرت مهدی همه جمع‌های کوچک ما را کاملاً در کنار یکدیگر قرار می‌دهد، لذا اسارت‌های ما به واسطه حضرت بر طرف می‌شود؛ سود رسانی و حتی آرزوهای دنیا و آخرتی ما همگی به محوریت حضرت است بنابراین در دعای افتتاح به ما یاد داده‌اند که علاوه بر حمد و ثنای الهی، از خدا طلب بخشش کنیم و خودتان را پاک و آماده کنید برای دورانی که در آن وحدت واقعی و عزت واقعی را درک خواهیم کرد.

عضو هیأت علمی دانشگاه قرآن و حدیث در پاسخ به این سؤال که آیا بر اساس دعای افتتاح ما تا قبل از ظهور حضرت مهدی(عج) باید بیکار بنشینیم، تصریح کرد: دعای پایانی افتتاح برای این است که ما تمرین کنیم تا این عزت را به دست آوریم، تمرین کنیم که با محوریت امام زمان(عج) و بدون اینکه ایشان ظاهر باشند با محوریت سخنان اهل بیت علیهم‌السلام سعی کنیم به وحدت و عزت برسیم و کینه‌ها را از بین ببریم.

وی گفت: جملات آخر این دعای شریف مبنی بر اینکه «اَللَّهُمَّ إِنّا نَشْکُو إِلَیْکَ فَقْدَ نَبِیِّنا وَغَیْبَةَ وَلِیِّنا» درست است که این فرازهای دعا از جانب امام معصوم نرسیده اما ما مشابه همین دعا را از امیرمؤمنان علی علیه‌السلام در آخرین شب جنگ صفین مبنی بر «لیله الهریر» که بسیار سخت هم بوده ما عین همین کلمات را داریم که نشان می‌دهد در حقیقت باید شکایت اصلی را به سوی خدا ببریم؛ شکایت از خدا خوب نیست اما شکایت بردن نزد خدا نیکوست.